Ông hoàng của "Hoàng tử bé" .

(TuanVietNam) - Antoine de Saint Exupéry không chỉ là một nhà văn, một nghệ sĩ mà còn là một triết gia. Trong những bức thư, những cuốn sách và ngay cả trong những câu truyện viết cho trẻ em, Saint - Ex cũng trình bày những vấn đề quan trọng nhất, nhưng theo cách thức vô cùng giản dị, dễ gần. 

Người ta nói: Chẳng ai viết văn như Saint - Ex. Ngoài việc tạo nên một "Hoàng tử bé" đáng yêu, nhà văn còn tự tay vẽ những bức minh họa trong sáng và sinh động như giấc mơ của các bé em. 

Saint - Ex sống không lâu và viết cũng không nhiều, nhưng bằng cả cuộc đời và bằng cả cái chết, nhà văn đã nói lên được nhiều điều với mọi người. Ông luôn dấn thân vào đời sống, không chỉ nói và viết, mà còn sống như những gì đã viết, và chết cũng anh dũng như những gì đã ngợi ca. 

Xuất thân từ tầng lớp quý tộc là một người hay mơ mộng, thích làm thơ, thích vẽ và chơi vĩ cầm, nhưng cũng say mê cả máy móc và kĩ thuật, Saint Ex quyết định chọn việc chinh phục bầu trời làm sự nghiệp. Ông bắt đầu viết văn năm 1929 trong những ngày rỗi việc ở sân bay Dakar nóng nực, và phần nhiều các tác phẩm đều có tính chất tự truyện: "Chuyến bay phương Nam", 'Thành trì", "Bay đêm", "Phi công chiến tranh"... 

Những thập niên 20 và 30 của thế kỉ trước, ngành hàng không còn rất non trẻ. Trên những chiếc máy bay còn chưa thật sự hoàn hảo của thời kì ấy, Saint-Ex đã bay đến khắp mọi vùng đất của thế giới, qua sa mạc Sahara nóng bỏng mênh mông, từ Toulouse đến Địa Trung Hải, sang Dakar (Maroc)... ông hăm hở mở những đường bay mới, và đồng thời cũng không ngừng viết ra những suy tư của một con người chẳng bao giờ hết cô đơn trước khuyết tật trong đời sống và tinh thần của đồng loại. Có lẽ bởi thế, tác phẩm của nhà văn tuy hạn chế bởi những quan điểm quý phái và cao ngạo, nhưng mang đậm tư tưởng nhân đạo. 


Paustovski nhận xét về Saint-Ex: "Ông viết về những điều trên trời cao, kì thực đó là những vấn đề dưới mặt đất này". Đó là nỗi đau xót về nước Pháp đang bị kẻ thù chiếm đóng, lòng căm thù chủ nghĩa phát xít trong cuốn "Thư gửi con tim", là những cuộc phiêu lưu và mơ ước xây dựng lại nước Pháp sau chiến tranh trong "Phi công chiến đấu"... 

Năm 1944, Saint Ex cất cánh từ đường băng hẹp ở Sardina đến vùng trời miền Nam nước Pháp, và máy bay của ông đã mãi mãi không trở về căn cứ nữa. Trước khi hy sinh ít lâu, Saint-Ex viết một câu truyện ngụ ngôn làm rung động hàng triệu trái tim: "Hoàng tử bé". 

Những ưu tư về đời sống, về con người, về tình yêu, về niềm tin và lý tưởng, về cách chung sống của con người với nhau,... đều hiện hữu trong cuốn sách nhỏ tuyệt vời dành cho thiếu nhi. "Hoàng tử bé" là cuốn sách mà người ta chẳng bao giờ thấy chán, dù đã đọc cả trăm lần. Đây là cuốn sách mà mọi lứa tuổi đều có thể tìm thấy sự thú vị cho riêng mình. 

Có lẽ, Hoàng tử bé không chỉ là nhân vật tưởng tượng, mà dường như còn là hóa nhân của tác giả, cái tôi cô đơn nhưng ngập tràn mơ mộng của Saint-Exupéry.

"Người ta chỉ nhìn thấy thật rõ ràng bằng trái tim. Cái cốt yếu thì con mắt không nhìn thấy...". "Con người chỉ hiểu được những gì mình đã thuần hóa. Con người chẳng còn thời giờ nữa và cũng chẳng biết được gì hơn đâu...". "Ngôn ngữ là nguồn gốc của mọi hiểu lầm", "Chính cái thời giờ cậu dành cho một bông hồng riêng tư khiến cho bông hồng của cậu có ý nghĩa đến thế. Con người đã quên mất chân lý đó. Nhưng cậu chớ nên quên. Cậu sẽ mãi mãi phải chịu trách nhiệm, chăm lo cho những gì cậu đã thuần hóa..."


Thâm chí, có những đoạn, Saint-Ex còn bày tỏ quan điểm chính trị của mình. Đơn cử, đoạn đối thoại giữa hoàng tử bé và đức vua của một hành tinh nhỏ. Đó là một vị vua chuyên chế. Ông ta sẽ xử tội những ai dám làm trái lệnh, nhưng đồng thời ông ta cũng luôn ý thức rằng những mệnh lệnh được ban ra phải hợp lý, thì  mới khiến mọi người tuân lệnh. 

"Quyền uy trước hết phải dựa trên lý tính. Nếu nhà ngươi ra lệnh cho nhân dân nhảy tòm xuống biển, nhân dân sẽ làm cách mạng". Và "tự xử khó hơn xử người khác nhiều lắm. Nếu nhà ngươi tự xử mình đúng, điều đó có nghĩa nhà ngươi đúng là một bậc hiền nhân". 

Mặc dù câu truyện viết cho các bé con được kể bằng giọng văn trong sáng, hồn nhiên, dung dị, nhưng không vì thế mà người đọc không nhận ra những suy tư, day dứt hợp với người lớn hơn. Không thể phủ nhận, dưới giọng văn giản dị ấy là tầng sâu kín của một trí tuệ lớn - Saint-Ex. 

Nhưng không dễ hiểu không đồng nghĩa với hoàn toàn không thể hiểu được. Các bé con và cả những ai đã từng là trẻ con đều cần được tiếp xúc nhiều hơn nữa với nền văn hóa đọc mang nhiều tính chất suy ngẫm cá nhân và trải nghiệm những chân lý. 

Mà tác phẩm "Hoàng tử bé" là tác phẩm thơ mộng nhất, là tác phẩm hay nhất của Saint - Ex đã được viết ra cho con người... và cùng với nó, "ông hoàng" Saint-Ex luôn hiện diện trong tâm hồn những người yêu tự do, những người không bao giờ tự giới hạn trí tưởng tượng của mình.

• Thùy Anh (trích dẫn trong bài sử dụng bản dịch của Châu Diên)